اغلاط مشهور رایج در باره ارومیه ---- جدی نگیریم یا بگیریم؟
همان طور که پشت سر اهالی همه شهرها و مناطق و ده بالا و ده پایین صفحه می گذارند ، در باره اهالی ارومیه و حومه ( که خود ما باشیم ) هم سالهاست که حرف و حدیث های زیادی سر زبانهاست . این حرفها چه راست و چه دروغ می تواند پس از گذشتن از صافی نقد و تحلیل های واقع بینانه و البته دلسوزانه و سازنده بسیار کارساز و آموزنده باشد و البته زمینه ای برای شناخت روحیات و فرهنگ و منش مردم ارومیه . این تحلیل ها را به راحتی نمی توان پذیرفت، چون کلیت ندارد و با مطالعات علمی به دست نیامده ولی چون کم و بیش این جا و آنجا نقل می شود مطرح می کنم تا بقیه دوستان هم نظراتشان را بگویند و به نتیجه بهتری برسیم و حد اقل بدانیم که چرا و به چه دلیل این حرفها گفته می شود . البته این نظرات در مورد برخی از مردم شاید درست باشد و از طرفی عظمت و شجاعت و افتخارات و دینداری مردم ارومیه و حومه بر همگان روشن است .
۱ . شایع است که بسیاری از مردم ارومیه (که زمانی تحت نام پاریس ایران شهرت داشت) آدم هایی هستند با روحیه خوش نشینی و ظاهرگرایی و عاشق راحت طلبی و تفاخر به مدل ماشین و تزئینات داخلی و لوکس منزل و نمای خارجی ساختمان. هر از راه رسیده ای که دستش به دهنش برسد سوار شیک ترین ماشین ها می شود و نصف عمرش را در خیابانها به خودنمایی مشغول می گردد . تفریح و تفاخر خیلی بیشتر از کار اقتصادی سالم برایشان مهم است . مردم این خطه مثل اهالی تبریز و زنجان و اصفهان اهل صرفه جویی و پس انداز و سرمایه گذاری اقتصادی نیستند . بلکه کیفیت زندگی برایشان مهم است نه کمیت آن !
۲ . شایع است که به جز موارد استثنایی ، بسیاری از مردم ارومیه به مسائل فرهنگی و علمی و دینی کم اعتنا هستند و به همین دلیل مراکز فرهنگی و حوزه های علمیه ارومیه و حومه برخلاف شهرهایی مانند تبریز یا خوی ( که دانشکده علوم قرآنی و حوزه علمیه خوبی دارد با سابقه آیت الله خویی و نیز خویی معروف شارح نهج البلاغه و .... ) چندان قوی و سابقه دار و مایه دار نیست و از عالمان و مدرسان خوب خالی است . مردم به جز در مجالس ترحیم دوستان و بستگان ، یا ایام محرم و رمضان ، کاری به کار مساجد ندارند و غالبا بسیاری از مساجد تعطیل است و بسیاری دیگر بی رونق . اما بسیاری از پارکها و گردشگاهها مخصوصا در تابستانها تا نزدیکی های صبح مملو از جمعیت های بیشماری است و ماشینهای بی حد و اندازه دوبله و سوبله ردیف به ردیف مقابل این پارکها قطارکشیده اند و خانواده ها از شدت صمیمیت پشت به پشت و تو در تو سفره باز کرده اند .
۳ . شایع است که بسیاری از مردم ارومیه در برابر مسئولان خود اهل تظاهر و احترام ظاهری بسیار زیادی هستند و شجاعت و جرات انتقاد صادقانه رودرو را ندارند . در مقابل تا می شود پشت سر افراد هرچه بخواهند می گویند . فرهنگ "شایعه سالاری" بر افکار عمومی حاکم است و شایعات خیلی سریع و گسترده و در شکل هایی شگفت آور همه جا را فرا می گیرد .
۴ . شایع است که رانندگی بسیاری از مردم ارومیه بسیار ماهرانه و در عین حال عجیب و غریب و جیمزباندی و محیرالعقول است و شاید نسبت به خیلی از شهرهای آذربایجان و بلکه ایران و جهان بی سابقه و منحصر به فرد باشد . افرادی که سالها در تهران و تبریز و اصفهان و شیراز رانندگی کرده اند جرات رانندگی راحت در خیابانهای ارومیه را ندارند و نمی توانند دوام بیاورند . اما هرکس بتواند در ارومیه رانندگی کند هرجای دنیا که برود بهترین راننده از آب در خواهد آمد . البته خیابان سالمی هم در این شهر وجود ندارد که بتوان در آن رانندگی کرد .
۵ . شایع است که بسیاری از مردم ارومیه به کتاب و مطالعه علاقه چندانی ندارند و محافل فرهنگی و نشستها و همایشهای علمی خیلی بی حال و کم طرفدار برگزار می شود .( مگر این که جوایز دندان گیری در کار باشد ) . اما به ندرت می توان خانه ای یافت که خالی از ماهواره باشد یا با یک قطعه سیم(!) به ماهواره همسایه متصل نباشد . گاهی خانه هایی یافت می شود که به نان شب محتاجند ولی ماهواره دیجیتال دارند . نقل می کنند که روستایی در اطراف ارومیه هست که بیش از ۸۰٪ اهالی اش تریاکی اند و همین اندازه ماهواره بینشان وجود دارد . یکی از تلاشگران جهادکشاورزی می گفت بعد از مدتها تلاش سازنده در روستاهای محروم یک پیرمرد روستایی که به ظاهر خیلی هم مذهبی بود ، جهت تقدیر و تشکر ، چند تا ماهواره برایم هدیه آورده بود .
۶ . شایع است که تعداد بیکاران و خیابان گردان در ارومیه روز به روز افزایش و گسترش می یابد . هیات های گشت زنی شبانه روزی جوانان لوکس و مدل بالا با و حرکات آکروباتیک و لباسها و تیپ های عجیب و غریب هندی و اروپایی در خیابان امام و خیام و استادان و گردشگاه بند همیشه به سهولت مشاهده می شود . البته حواشی پارکها هم کم و بیش از صحنه های رمانتیک لیلی و مجنونی خالی نیست .
۷ . شاید به خاطر وجود قومیت های گوناگون و بافت جمعیتی ناهمگون ، شایع است که : بسیاری از مردم ارومیه غریبه دوست ، غریبه نواز و غریبه پرستند و به شخصیت های برجسته سیاسی و اجتماعی و مذهبی که اهل خود ارومیه باشند ، ارادت چندانی نشان نمی دهند و معمولا خودی ها را خیلی راحت طرد می کنند ولی به شخصیت های درجه درجه سه و چهار سایر شهرها( از فارس و ترک و شمالی و .... )بیش از حد تواضع و فروتنی و بندگی و چاکری و حرف شنویی نشان می دهند و بزرگنمایی می کنند و معمولا مسئولانی را که از شهرهای دیگر آمده اند ، راحت تر می پذیرند و لااقل راحت تر تحمل می کنند تا مسئولانی که همشهری شان هستند . در حالی که در دولت های قبلی و فعلی کم و بیش یکی دو تن اهل ارومیه فقط در میان وزرا وجود داشته و دارد . و بسیار زیادند افراد مبتکر و خلاق و هوشمند و توانمند و ثروتنمد کاردان و مولد که به شهرهای دیگر مهاجرت کرده اند و در خود ارومیه اگر می ماندند حتما موفق نبودند و شکسته می شدند ، چنان که برخی این چنین شکسته شده اند .
۸ . شایع است که : کم تحملی و کم ظرفیتی و پرونده سازی و پوست موز انداختن زیرپای همکاران اداری و زیرپاکشی و زمین زدن آنها سالهاست که در بسیاری از ادارات ارومیه به صورت یک فرهنگ درآمده و در اتاق های خیلی از ادارات دونفر همکار پیدا نمی شود که چشم دیدن همدیگر را داشته باشند و از اخراج همکار خود خوشحال نگردند .
۹ . شایع است که : آزادی منفی در انواع و اقسامش در میان مردم ارومیه خیلی رایج است . به جز شیشه های شراب که گاهی کنار پارکها به چشم می خورد ، سی دی های بدون زیرنویس فیلم های آمریکایی چهار روز بعد از تولید در آمریکا و اروپا ، در ارومیه به راحتی قابل تهیه است . ولی معمولا حدود سه چهار هفته تا یکماه طول می کشد که به اصفهان برسد ( به نقل از یک دانشجو ) .
10 . شایع است که : برخلاف شهرهایی مانند تبریز و اردبیل بسیاری از مردم ارومیه به زبان مادری خود و آثار ادبی و هنری آذربایجانی عشق و علاقه چندانی ندارند و با اکثر متون شعری زبان ترکی بیگانه اند و رادیو تلویزیون هم در این منطقه به زبان ترکی و آذری عجیب و غریب مریخی صحبت می کند که در هیچ مقطع تاریخ وجود خارجی نداشته و از روانی و فصاحت و ملاحت زبان ترکی و آذری خالی است . بروید این زبان را با پیران خوش صحبت روستایی اطراف ارومیه مقایسه کنید تا به صدق قضیه پی ببرید .
۱1 . شایع است که : ارومیه آخر خیر و اول شر است . نمی دانم چرا این حرف را گفته اند . یا به دلیل این که سر گربه ( در نقشه ایران ) این طرفهاست . یا به این دلیل که به اروپا نزدیک تر است و نامش هم آذربایجان غربی (!) است . یا به این دلیل که گلوگاه قاچاق و قاچاقچیگری ایران است . یا به این دلیل که شهری لب مرزی است و همیشه آماج اهداف شورشیان برون مرزی قرار داشته . می گویند هر شخص پرانرژی و با استعداد که در این شهر بماند کوچک می شود و کوچک می ماند و از یاد می رود و چون از این شهر برود ، شخصیتی جهانی می شود و حداقل این که وزیر و وکیل و یا استاندار تبریز می گردد . برخی هم این ماجرا را طی یک افسانه محلی به خاک مخصوص ارومیه نسبت می دهند . افسانه این است که روزی حاکمی با قوای خود عازم ارومیه بوده که نرسیده به ارومیه اسبها رم می کنند و قدم از قدم برنمی دارند . وقتی حاکم علت را جویا می شود به او می گویند : ارباب ! این منطقه خاکش بیش از حد شُل است و اسبها نمی توانند اینجا از این بهتر راه بروند !
12 . شایع است که : مردم ارومیه به رشته هایی چون دام پزشکی و پزشکی و فنی و .... علاقه زیادی دارند و به رشته های علوم انسانی مانند علوم سیاسی و فلسفه و الهیات و کلام و علوم قرآنی ... اصلا علاقه ندارند .
انتقاد بر این شایعات سرگردان : برخی از این حرفها به فرهنگ عمومی جامعه ما مریوط می شود نه یک شهر خاص مانند ارومیه و برخی هم تا حدی شوخی است و شوخی را نباید جدی گرفت ! تازه همه این امور در خیلی شهرهای دیگر هم مطرح است . در سالهای گذشته تمرکز دولتی ها و پایتخت نشین ها به چند شهر مهم و بی مهری به ارومیه و حومه بر کسی پوشیده نیست . مردم ارومیه علاوه بر نقش مهم در انقلاب و جنگ ، با بیش از ۱۲۰۰۰ شهید ، افراد فرهنگی و عاشق مطالعه و فرهنگ و تلاش سازنده اقتصادی کم ندارند . نگاه کنید به شهرک صنعتی اش ، به کتابخانه ها و کتابفروشی ها و نمایشگاههای کتابش . چرا به ابداعات و اختراعات صورت گرفته در ارومیه و حومه که هر از چند روزی در اخبار سراسری هم بازتاب می یابد اشاره نشده . مردمان ارومیه مردمانی خوش اخلاق و خون گرم و کنجکاو و فهیم و متدین اند و در هر کوی و برزن می توان علم و کتل مجالس مذهبی هفتگی شان را دید . اگر در گوشه های یک اداره یا یک پارک نقص هایی دیدیم که دلیل نمی شود آن را به همه جا تعمیم دهیم . در خود ارومیه هم شخصیت های برجسته و عالمان و نویسندگان خوبی وجود دارند که در سطح ایران ( و بلکه جهان ) شناخته شده اند . چقدر زیادند شخصیت های برجسته علمی و فرهنگی ارومیه که در تهران و شهرستانها و حوزه علمیه حضوری فعال دارند و چقدر افراد ارزشمند این خطه که در خارج از کشور اقامت دارند . بیکاری هم بیشتر به زمینه سازی ها و برنامه ریزی های مدیران اقتصادی و سیاسی و شرایط کاری مناسب مربوط می شود نه مردم کوچه بازار . بسیاری از مردم ارومیه افرادی زحمتکش و قانع اند و نه رفاه زده و خوش نشین . ضمنا در ارومیه رشته های علوم انسانی دیگری مانند حقوق و ادبیات و مدیرت و اقتصاد و ... هم هست . تازه گسترش این رشته ها به وزارت علوم مربوط می شود نه مردم ارومیه . ضمنا خاک ارومیه مثل خاک بقیه شهرهاست و همه جا شل نیست و اصلا این قضایا چه ربطی دارد به خاک ؟ تازه خودتان می گویید اینها شایعات است و معلوم است که شایعات را نباید خیلی جدی گرفت . هرچند که نمی توان همه را صد در صد شوخی خالی قلمداد کرد . تازه مردم تبریز و خوی یا اصفهان و زنجان نیز مشکلات و آفات بسیار زیاد دیگری دارند که در مردم صاف و پاک ارومیه اصلا وجود ندارد .
خداوند ما اهالی ارومیه را از شر این شایعات غلط و شایعه پراکنان نفوذی بیگانه حفظ فرماید . آمین .
