یادگار نیشابور

بر مزار حکیم عمر خیام نیشابوری به بنای یادبود این ریاضیدان شاعر می نگرم . مردی از اهالی فلسفه و شوخ طبعی های شاعرانه . در برابر مزاری سرد و خاموش ایستاده ام با سنگقبری بزرگ و سیمانی . کمی دورتر نیز عطار نیشابوری در این خاک کهن آرمیده است . برای دیدن مزار خیام باید ۳۰۰ تومان پرداخت و این مبلغ برای چنان شخص خردمندی بسیار کم است . تفکر شاعرانه خیام از یک سو یادآور تفکر خوشباشی اپیکوری است و صادق هدایت و فیتزجرالد و نهیلیسم و اباحی گری غربی با حواشی تزیینی عرفانی و الهی . از یک سو یادآور حافظ شیرازی و عرفان افلاطونی است با شوخ طبعی های شاعرانه و رندی های حافظی . البته به نظر برخی اکثر اشعار از شعرای سرگردانی است بی نام و نشان و برخی در دواوین متعدد دیگران هست و بسیاری از شعرهای خیامی هم به علی خیامی نسبت داده می شود که شخص دیگری بوده . جمعا حدود ۱۴ رباعی اصیل به حکیم نیشابوری نسبت داده می شود که برخی در مرصادالعباد هم آمده است . به هر حال این مرد بزرگ الهی چنان که استاد فقید محمد تقی جعفری در مکتوب خویش در باره خیام آورده از تفکرات خیامی و تردیدها و لذتگرایی های آن چنانی پیراسته بوده و چنان که سزاوار یک حکیم الهی است اندیشه های عمیقی در باب الهیات و مبدا و معاد داشته است .

آنان  که   ز  پیش   رفته اند   ای  ساقی

در  خاک   غرور  خفته اند   ای   ساقی

بیرون مزار خیام کودکی با ترازو در دست می خواهد ما را وزن کند . رئیس دانشگاه به کودک می گوید همه اینها ( جمعی از اساتید ) را به حساب ایشان (من) وزن کن . همه یک یک روی ترازو رفتند و به رئیس دانشگاه گفتم که اینها را خوب وزن کنید تا پس از مسئولیت اضافه وزن نیاورده باشند . رئیس دانشکده علوم پیشدستی کرده صد تومان به کودک داد . گفتیم : با این مبلغ نمی توان سخاوتمندی نشان داد . می خواهید برای همه بستنی بخرید  . من صد تومان دادم و چند تن دیگر نیز تشویق شدند و هر یک صد تومان به کودک دادند .

داشتم راههای بیابانی اطراف نیشابور را نگاه می کردم که چه بزرگمردانی از این مسیرها گذر کرده و رفته اند و و به دریا پیوسته و اینک در سینه خاک خفته اند  . از امام رضا تا خیام و عطار و ....

                                           زان پیش تر ای پسر که  در  رهگذری

خاک  من  و  تو  کوزه  کند  کوزه گری

***

من دیدم اگر ندید هر بی  بصری

خاک پدرم در کف هر کوزه گری

پاورقی اول : زندگینامه خیام